Belastingplichtigen mogen fiscaal de voordeligste weg zoeken. Zo lang zij geen strafbare feiten plegen en binnen de grenzen van de wet blijven, is hooguit sprake van belastingontwijking en niet van belastingontduiking. Toch worden bedrijven aan de schandpaal genageld als zij optimaal gebruik maken van fiscale regelingen. Het meest recente voorbeeld is Shell. Wat is er aan de hand? Waar ligt de grens? En mogen belastingadviseurs nog wel de meest optimale wegen zoeken? We vragen het Peter Kavelaars, hoogleraar fiscale economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en aan de University of Curaçao.
Belastingontwijking: gefaciliteerd door mismatch regelgeving EU
“Multinationals kunnen gebruik maken van regels in verschillende landen, omdat ze in diverse landen gevestigd zijn. Zij hebben te maken met belastingverdragen en Europese regelgeving. Die regels, wetgeving en rechtspraak is niet goed op elkaar afgestemd. Elk land heeft namelijk de vrijheid om zijn eigen fiscale systeem in elkaar te zetten. De verschillen tussen landen kunnen een fiscaal voordeel opleveren voor internationale bedrijven. Het is natuurlijk wel een vereiste dat het bedrijf activiteiten heeft in dat land.”
Lees ook:
U bent drukker dan ooit, waarom uw kantoor toch zou moeten veranderen
Brievenbusmaatschappijen: niet meer acceptabel
“Wat gebeurt er als ik een bedrijf in Nederland vestig, waar alleen dividend of rente doorheen stroomt? Dan hebben we het over de bekende brievenbusmaatschappijen, vooral in Amsterdam. Zo’n bedrijf voldoet aan de fiscale voorwaarden om in Nederland gevestigd te zijn. Is dat dan belastingontduiking? Tot niet lang geleden was het antwoord: ‘Nee dat is geen belastingontduiking, want het bedrijf zit in Nederland. Je mag dan gebruikmaken van een land om je belastingdruk te beperken’. De laatste jaren ziet men echter dat de énige reden dat de vennootschap in Nederland zit, is om belastingdruk te verminderen. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?”
Deze discussie heeft ertoe geleid dat er nu strenger gekeken wordt naar wat belastingontwijking is. “Want waar dit voorheen acceptabel was, zegt de politiek en de burger nu: dit vinden we niet meer oké. Onder druk van de OESO en de EU zijn de eisen voor het vestigen van een bedrijf in Nederland verzwaard. Het is nu niet meer voldoende dat er iemand is die als bestuurder optreedt en af en toe eens een stempel of een handtekening zet. Er is nu bijvoorbeeld een loonsomeis van 100.000 euro en een eis dat er ten minste 2 jaar een kantoorruimte gehuurd moet worden. Dit is een hele andere vormgeving en levert extra kosten op. De gedachte is dat de kosten niet meer opwegen tegen het fiscale voordeel, dus dat brievenbusmaatschappijen zich daardoor niet meer in Nederland zullen vestigen.”
Liquidatieverliesregeling op de tocht
Brievenbusmaatschappijen zijn dus ongewenst, maar ook fiscale regelingen in Nederland staan op de tocht. Denk bijvoorbeeld aan de liquidatieverliesregeling. Shell werd op dit punt onlangs aan de schandpaal genageld, omdat zij buitenlandse verliezen in Nederland zouden verrekenen. Op die manier zouden zij geen enkele euro belasting betalen. Kan dat wel? “Shell betaalt in Nederland geen belasting, doordat ze buitenlandse verliezen in Nederland ten laste van het resultaat kunnen brengen. Dat is een regeling die wettelijk gewoon bestaat. Het is absoluut geen belastingontduiking”, stelt Kavelaars.
“Shell is wel een van de bedrijven die hier extra goed gebruik van kan maken, omdat zij in het buitenland olieboorplatforms ontwikkelen, die met regelmaat mislukken en dus onvoldoende rendement opleveren. Maar deze platforms kosten wel tientallen miljoenen. Normaal breng je het verlies in mindering op de winsten in hetzelfde land, maar die winsten zijn er niet. Dus heb je niets aan het verlies in het land van de boorput. De gedachte is dan: dan kunnen we het verlies bij Shell Nederland in aanmerking nemen. Daarvan heeft de wetgever gezegd: dat vinden we terecht, want het verlies dat binnen een concern ontstaat moet ergens in aanmerking worden genomen.”
GroenLinks, SP en PvdA zijn nu met een initiatiefwetsvoorstel gekomen om de liquidatieverliesregeling in te perken. Ze zou alleen nog mogen gelden voor verliezen die multinationals lijden binnen de Europese Unie en die niet ouder dan drie jaar zijn. Daarnaast moet het moederbedrijf een ‘kwalificerend’ belang hebben in het dochterbedrijf van meer dan 25 procent. Wat vindt Kavelaars hiervan? “Als de verliesverrekening wordt beperkt of afgeschaft, dan kan het zo zijn dat het verlies nergens in aftrek kan worden gebracht. Het zijn echter reële kosten die Shell maakt, het zijn geen investeringen om verlies te creëren. Afschaffing vind ik dus onterecht.”
Dit vindt u mogelijk ook interessant:
5 tips: optimaal gebruik afschrijvingsmogelijkheden bedrijfspand >>
Natuurlijke personen betalen de rekening
Een interessant punt is dat de belastingontwijkingsdiscussie in de meeste gevallen gaat om de vennootschapsbelasting. “Wat weinig mensen realiseren is dat die belasting nooit door het bedrijf gedragen wordt. Belasting kan alleen gedragen worden door natuurlijke personen. Dat geldt ook voor de vennootschapsbelasting. Dus we kunnen wel zeggen dat Shell straks meer belasting moet betalen, maar die belasting zien zij als kosten en die worden doorbelast. De kosten komen terecht bij aandeelhouders, waardoor zij minder dividend ontvangen. De kosten komen terecht bij werknemers: de salarissen gaan minder snel omhoog. Of de kosten komt bij de consument terecht, wat zorgt voor hogere benzineprijzen. Dan is de vraag: maken we ons niet teveel druk over dat ontwijken van belasting door bedrijven?”
In hoeverre is belastingontwijking ethisch?
Belastingontwijking is dus in theorie legaal. Maar in hoeverre is het nu onethisch om een constructie op te zetten om belasting te ontwijken? “Dat is een hele persoonlijke kwalificatie. De een zal zeggen: je mag gebruik maken van de wet, mits het daarmee niet in strijd komt en kunstmatig is. De ander zal zeggen: nee, want uiteindelijk creëer je die vennootschap alleen om belastingdruk te verlagen. Dat kan niet de bedoeling zijn, al is het op zich in overeenstemming met de wet. Daarin verschillen de opvattingen. Wat je wel kunt constateren is dat waar het tot 2012 geen probleem was, het nu wel een probleem is. Maatschappelijk gezien wordt er anders tegen belastingontwijking aangekeken. Deze maatschappelijke bewustwording als zodanig is zonder meer een goede zaak”
Slim omgaan met de regels
In hoeverre kunnen belastingadviseurs nu nog slim omgaan met de regels? “Adviseurs, maar overigens ook veel internationale bedrijven, zijn de afgelopen jaren vele malen terughoudender geworden in wat ze wel en niet adviseren en fiscaal toelaatbaar achten. Dit heeft vooral de laatste tijd mede te maken met de mandatory disclosure, waardoor adviseurs verplicht worden agressieve grensoverschrijdende adviezen openbaar te maken. Ik zie hierdoor dat men bepaalde constructies niet meer uit wil voeren, hoewel het van de wet nu nog wel zou mogen. In die zin heeft deze hele ontwikkeling dus gewerkt. Maar voor een deel kan je je ook afvragen of het niet te ver doorschiet.”
