Nederland verleent jaarlijks circa €37,5 miljard aan fiscale voordelen aan vervuilende bedrijven, voornamelijk in de vorm van belastingkortingen en vrijstellingen voor het gebruik van fossiele brandstoffen en CO₂-uitstoot, aldus een recent onderzoek van milieuorganisaties Somo, Oil Change International en Milieudefensie.
Fiscale voordelen
Dit markeert de eerste gedetailleerde inzage in de fiscale voordelen die de overheid aan de fossiele sector in Nederland biedt. In de afgelopen jaren is er aanzienlijke maatschappelijke en politieke controverse ontstaan over deze steun aan grote bedrijven, wat heeft geleid tot acties zoals de A12-blokkades door Extinction Rebellion (XR) als protest tegen wat zij “fossiele subsidies” noemen. XR plant opnieuw acties in Den Haag aanstaande zaterdag.
Belastingen verhogen
Pieter Pauw, hoogleraar klimaatfinanciering aan de Technische Universiteit Eindhoven, benadrukt dat het onderzoek aantoont dat de Nederlandse economie nog steeds sterk afhankelijk is van fossiele brandstoffen, wat volgens hem inefficiënt en kostbaar is, gezien de noodzaak om broeikasgasemissies te verminderen. Pauw heeft het onderzoek voorafgaand aan publicatie beoordeeld en merkt op dat de milieuorganisaties methoden hebben gebruikt die vergelijkbaar zijn met die van de Wereldhandelsorganisatie en de Verenigde Naties.
Ondanks herhaalde beloften van de Nederlandse regering om financiële stimulansen voor fossiele brandstoffen af te bouwen, blijft deze sector een sterke invloed uitoefenen op de economie. Dit staat in contrast met de inspanningen om duurzame technologieën te bevorderen, zoals bijvoorbeeld het verhogen van de belasting op gas voor bedrijven door het voormalige kabinet-Rutte III in 2019. Demissionair minister voor Klimaat Rob Jetten (D66) benadrukte vorig jaar dat “fossiele subsidies passen niet in onze duurzame en circulaire economie”, wat leidde tot de invoering van maatregelen zoals een vliegbelasting door de regering.
€37,5 miljard
Desondanks blijven er aanzienlijke fiscale voordelen bestaan voor de fossiele industrie in Nederland, met 31 van dergelijke regelingen die de overheid jaarlijks €37,5 miljard kosten, volgens het onderzoek. Het grootste deel van dit voordeel, €13,5 miljard, komt voort uit verminderde energiebelasting voor bedrijven met een hoog energieverbruik, zoals Tata Steel en Shell, die een lager tarief betalen dan het mkb en consumenten. De Nederlandse industrie argumenteert dat dit essentieel is om te kunnen concurreren in landen met lagere energieprijzen, maar milieuorganisaties beschouwen dit als een perverse prikkel, die bedrijven ontmoedigt om energie te besparen.
Daarnaast ontvangt de scheepvaartsector aanzienlijke financiële steun van €6,7 miljard, waarbij stookolie, ondanks zijn milieuschade, minder zwaar wordt belast dan mariene diesel. Ook de transportsector profiteert, aangezien diesel goedkoper is dan benzine, ondanks de hogere motorrijtuigenbelasting voor diesel, wat logistieke bedrijven jaarlijks een voordeel van €900 miljoen oplevert, aldus het onderzoek. Het verminderen van deze steunmaatregelen kan volgens het onderzoek leiden tot een CO₂-reductie van 20% tegen 2030 ten opzichte van de huidige situatie.
Geleidelijk afbouwen
Ingrid Thijssen, de voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW, pleit voor het stopzetten van de steun aan fossiele brandstoffen, met de kanttekening dat dit op een geleidelijke en gecoördineerde manier moet gebeuren, in samenwerking met andere Europese landen om bedrijfsverplaatsingen naar landen met minder strenge milieuregels te voorkomen. Dit standpunt werd gedeeld voordat het rapport werd gepubliceerd, tijdens een uitzending van het tv-programma Buitenhof.
Volgens Audrey Gaughran, de directeur van Somo, kan het verminderen van deze steunmaatregelen twee gunstige resultaten opleveren voor het kabinet. Het kan de uitstoot door fossiele brandstoffen verminderen en extra inkomsten genereren, die essentieel zijn om een sociaal rechtvaardige klimaattransitie te versnellen.
Het demissionaire kabinet en milieupartijen hebben uiteenlopende meningen over de omvang van de jaarlijkse fossiele steun die Nederland verstrekt. Er bestaat geen officiële lijst van alle regelingen en de bijbehorende bedragen.
Berkeningsmethode
Hoewel dit onderzoek de eerste in zijn soort is, zijn er eerder schattingen gemaakt van de Nederlandse steun aan de fossiele industrie. Bijvoorbeeld, voormalig Europarlementariër voor de PvdA, Alman Metten, kwam uit op een bedrag van €30 miljard per jaar. Het demissionaire kabinet schat daarentegen de fossiele steun tussen €2,9 en €4,6 miljard per jaar, zoals vermeld in een Kamerbrief van april 2022 van staatssecretaris Van Rij (Financiën, CDA) en minister Jetten.
Het verschil tussen deze bedragen is aanzienlijk, deels omdat de regering bezwaar maakt tegen de manier waarop milieuorganisaties het voordeel van een lagere energiebelasting berekenen, omdat zij uitgaan van wat industrieën zouden hebben betaald als ze hetzelfde tarief als consumenten zouden hebben gehad. De regering stelt dat dit onredelijk is omdat bedrijven absoluut meer stroom en gas verbruiken. Desalniettemin heeft het demissionaire kabinet aangekondigd dat het de belasting op gas voor bedrijven verder wil verhogen.
