De partijen achter de nieuwe coalitie, PVV, VVD, NSC en BBB, hebben bij een eerste debat over hun financiële voornemens geen enkele concessie gedaan aan de toekomstige oppositie. Wensen om extra geld uit te trekken voor bepaalde groepen of plannen wezen ze af, of ze wezen ze door naar het nog te vormden kabinet dat hun hoofdlijnenakkoord moet uitwerken.
Partijen als GroenLinks-PvdA, D66, Volt, CDA en ChristenUnie probeerden met relatief kleine voorstellen de nieuwe coalitiepartijen over te halen om hun akkoord licht aan te passen, maar ze kregen bij geen van de financiële woordvoerders van de vier partijen gehoor.
Daarop uitten de ChristenUnie en de SGP een dreigement waarmee ze wel invloed kunnen uitoefenen. De twee christelijke partijen zijn fel tegen het voornemen om de ‘giftenaftrek’ te versoberen. Momenteel zijn giften aan goede doelen en kerken deels aftrekbaar van de inkomsten- of winstbelasting. Een komend kabinet heeft van de vier coalitiepartijen de opdracht gekregen om die aftrek meer dan te halveren en zo €250 mln te besparen.
Vele vuisten
André Flach (SGP) stelde dat zijn partij ‘serieus overweegt’ om te zijner tijd tegen het jaarlijkse ‘belastingplan’ te stemmen (de wettelijke basis voor belastingwijzigingen) en hij vroeg aan Pieter Grinwis (ChristenUnie) of hij dan mee zal doen. ‘Ja’, was het antwoord. Flach: ‘Dan zijn wij genoodzaakt tegen het hele belastingplan te stemmen. Ik denk dat we met een hele stapel zetels kunnen komen om een vuist te maken, hier en aan de overkant.’ Dat laatste is jargon voor de Eerste Kamer.
Daarmee is de ingreep in de giftenaftrek onzeker geworden. De nieuwe coalitie heeft geen meerderheid in de Eerste Kamer en heeft daar de steun van alle kleine rechtse partijen nodig om wetten aangenomen te krijgen. De verwachting is dat deze groep het rechtse kabinet zal steunen. Maar als de SGP afvalt, is er geen meerderheid meer. Voor Grinwis is het een groot punt: hij noemde het meerdere keren en hij beschuldigde VVD’er Eelco Heinen ervan ‘schijt aan de samenleving’ te hebben, met deze ingreep. Grinwis gebruikt zelden dergelijke onwelvoeglijke taal.
Voorlopig kunnen oppositiepartijen met andere wensen nauwelijks een vuist maken. Ze hoopten met voorstellen voor een hoger kindgebonden budget — een soort extra kinderbijslag voor lage inkomens — het voortzetten van de gratis schoolmaaltijden of meer geld voor innovatie de coalitie te bewegen vrijwillig zaken aan te passen, maar dat was tevergeefs.
Eigen vlees eerst
De financiële woordvoerders van PVV, VVD, NSC en BBB prezen vooral hun eigen plannen, waar ze maanden over vergaderd hebben omdat zij doorgaans samen met hun fractievoorzitters mee mochten praten over het nieuwe hoofdlijnenakkoord. Heinen somde op welke lastenverhogingen de coalitie zal terugdraaien, zoals de belasting op inkoop eigen aandelen en de hogere vermogensbelastingen. Op kritiek van de oppositie antwoordde hij dat in de plannen ‘de samenleving zoveel mogelijk is ontzien doordat we vooral snijden in eigen vlees’, verwijzend naar de plannen om te snijden in het ambtenarenapparaat.
PVV-Kamerlid Tony van Dijck, die kritiek kreeg omdat hij tot voor kort vergaande maatregelen rond armoede eiste, legde uit dat het een compromis is, maar dat er veel is binnengehaald. ‘We snijden in ontwikkelingshulp en in het aantal ambtenaren, maar Henk en Ingrid krijgen een lager eigen risico in de zorg en vele andere koopkrachtmaatregelen.’
Het eigenlijke onderwerp was de voorjaarsnota, de meerjarenbegroting van het demissionaire kabinet, maar daar had bijna niemand het over. ‘Achterhaald’, aldus Heinen.
Ja, ik wil ook exact weten waar ik aan toe ben!
