Het hervormen van de opleiding van accountants is cruciaal om op langere termijn de kwaliteit van hun dienstverlening te verhogen, zo luidt een van de voornaamste aanbevelingen van de kwartiermakers Marlies de Vries en Chris Fonteijn. Gedurende een periode van drieënhalf jaar hebben zij, op verzoek van het ministerie van Financiën, de accountancysector onderzocht en getracht verbeteringen te stimuleren.
Interne examens
Volgens de kwartiermakers zou de inhoud van de opleidingen meer moeten worden geïntegreerd in het curriculum van hogescholen en universiteiten. Daarnaast benadrukken zij dat de voortdurende educatie voor werkende accountants bij onafhankelijke partijen moet liggen, buiten de accountantskantoren. Deze aanbeveling krijgt extra urgentie gezien recente onthullingen van grootschalige fraude met verplichte examens binnen de accountancy, waarbij veel bedrijven momenteel nog intern deze examens afnemen.
Veel onafhankelijker
Marlies de Vries en Chris Fonteijn presenteerden dinsdag hun bevindingen aan demissionair minister Sigrid Kaag van Financiën. Hun conclusies schetsen een somber beeld van de voortgang van noodzakelijke veranderingen in de accountancy. Naast het pleidooi voor een volledig nieuwe opleiding voor nieuwe accountants, pleiten de kwartiermakers voor versterking van het toezicht door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en een robuustere beroepsorganisatie NBA. De NBA moet financieel veel onafhankelijker worden en leiderschap tonen bij ingrijpende veranderingen, zoals die met betrekking tot de opleiding en de cultuur in de sector.
Meer nadelen dan voordelen
Het rapport suggereert verder dat het niet noodzakelijk is om meer nieuwe wet- en regelgeving te introduceren, mits bestaande wetsvoorstellen snel worden geïmplementeerd. Hierdoor krijgt de AFM meer mogelijkheden om kantoren aan te spreken op zwakke controles, en wordt van meer bedrijven verwacht dat ze een raad van commissarissen benoemen. De bedrijfsmodellen van accountantskantoren en de werking van de markt voor controlediensten mogen volgens de kwartiermakers onveranderd blijven, waarbij het splitsen van accountants en consultants als weinig nuttig wordt beschouwd, gezien de “meer nadelen dan voordelen”, aldus Fonteijn.
Nieuwe generatie
Er is al geruime tijd discussie gaande over de opleiding van accountants. Een van de kernpunten is het tekort aan studenten dat het vak kiest, deels veroorzaakt door de zware eisen en de langdurige opleiding die gedeeltelijk tijdens werkuren plaatsvindt. Bovendien wordt het als moeilijk ervaren om vanuit een ander beroep in de accountancy in te stromen, vanwege als rigide ervaren toelatingseisen. Recentelijk is daarbij de kwestie van examenfraude gekomen, wat twijfels voedt over de nut en effectiviteit van ‘permanente educatie’, waarbij accountants jaarlijks hun vakkennis op peil moeten houden via opleidingen en cursussen.
De voorgestelde ingrepen, door de aanjagers als ‘fors’ bestempeld, zijn volgens hen noodzakelijk om de nieuwe generatie accountants kritischer te maken en hen vaardigheden bij te brengen die beter aansluiten bij de moderne eisen aan het vak. Dit zou op termijn een versterking van de cultuurverandering kunnen bewerkstelligen en tegelijkertijd tekorten aan accountants verminderen. Bijvoorbeeld doordat zij-instromers en buitenlands talent gemakkelijker aan de gestelde eisen kunnen voldoen.
Trage reactie
Hoewel het voorstel om de opleiding aan te passen, opgesteld in opdracht van de kwartiermakers door hoogleraren Edith Hooge en Leen Paape, als ‘fors’ wordt getypeerd, vereist het nog aanzienlijke uitwerking, benadrukken De Vries en Fonteijn. Het is nog niet duidelijk wie de verantwoordelijkheid voor de implementatie op zich moet nemen, maar de NBA speelt daarbij een cruciale rol. Het idee om terug te keren naar twee verschillende titels, Register Auditor (RA) en Accountant Adviseur (AA), is slechts een voorstel, evenals het plan om accountants die niet meer aan de eisen voldoen, sneller uit het register te schrappen, aangezien dit momenteel vaak nog tuchtzaken vereist.
De kwartiermakers uiten hun teleurstelling over de behoudzucht en trage reactie van de accountancysector op kritiek. Na elf maanden is er nog steeds weinig duidelijkheid over de omvang van de examenfraude die in 2022 aan het licht kwam bij KPMG en de mate waarin dit probleem zich voordoet bij de andere vijf grote accountantskantoren.
Behoudzucht
In een interview met het FD tonen De Vries en Fonteijn ook kritiek op de weerstand binnen de sector als het gaat om verandering. Ze wijzen op de algemene tendens in reacties op een wetsvoorstel dat al drie jaar in behandeling is, waarbij bezwaren als regeldruk, kosten, rompslomp en overlast domineren. Ze benadrukken het gebrek aan besef dat de voorgestelde wetswijzigingen voortkomen uit maatschappelijke onvrede en objectieve aanbevelingen.
Hun advies om een financieel onafhankelijkere beroepsorganisatie NBA te creëren, die een leidende rol kan spelen binnen de sector, sluit hierbij aan. Het zou de sector ten goede komen als de NBA niet voortdurend afhankelijk is van financiering voor elk nieuw plan of project van haar leden. Dit gebrek aan onafhankelijkheid maakt de NBA kwetsbaar en gevoelig voor behoudzucht.
