Uit een grootschalige evaluatie van het verlaagde btw-tarief van 9% voor onder andere boeken, musea, levensmiddelen en openbaar vervoer, is gebleken dat het verlagen van de btw niet erg efficiënt is als middel om bijvoorbeeld werkgelegenheid te stimuleren of mensen met lage inkomens te helpen. Het effect is beperkt en de kosten zijn relatief hoog.
Groente en fruit
Deze evaluatie werd uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Financiën en komt op een opmerkelijk moment, omdat er plannen zijn om de btw op groente en fruit nog verder te verlagen om gezond eten te stimuleren. Echter, recent onderzoek van het SEO heeft hier kritische kanttekeningen bij geplaatst en het Centraal Planbureau adviseert om terughoudend te zijn met fiscale prikkels om gedrag te veranderen, schrijft het FD.
Ondanks tegenstand van sommige partijen in de Tweede Kamer blijft een meerderheid nog steeds achter het plan staan. Onlangs hebben tientallen gemeenten, organisaties, wetenschappers en artsen zich bij elkaar gevoegd en een oproep ondertekend om de btw op groenten en fruit af te schaffen.
Voordeel hogere inkomens
Dinsdag is er een evaluatie gedeeld met de Kamer die betrekking heeft op het verlaagde btw-tarief in plaats van het nultarief. Desondanks komen de meeste conclusies overeen met die van SEO, namelijk dat het voordeel voornamelijk bij mensen met hogere inkomens terechtkomt en niet bij mensen met lage inkomens. Het is namelijk zo dat om de boodschappen van iemand die bij de 10% laagste huishoudens hoort €1 goedkoper te maken, de schatkist €20 aan btw misloopt.
Doelmatigheid
Sinds 1969 hanteert Nederland een hoog en laag tarief in de omzetbelasting. Het lage tarief is echter nog niet eerder zo uitgebreid geëvalueerd, terwijl het aantal producten en diensten dat onder het lage tarief valt, door de jaren heen is toegenomen. Dit heeft tot gevolg dat er dit jaar naar verwachting €13,4 miljard minder aan btw binnenkomt dan wanneer alle producten en diensten onder het hoge tarief zouden vallen.
Op verzoek van het Ministerie van Financiën heeft adviesbureau Dialogic onderzocht of het verlaagde tarief doelmatig is en of het beoogde doel op een efficiënte manier wordt bereikt. De onderzoekers constateren dat de doelen deels worden bereikt, afhankelijk van het soort product, maar dat de kosten hiervoor te hoog zijn. Over het algemeen wordt het verlaagde btw-tarief daarom beschouwd als “geen doelmatig instrument”.
Effectiviteit
Een verlaagd btw-tarief wordt toegepast op levensmiddelen om de kosten voor boodschappen te verlagen voor mensen met een laag inkomen. Het lijkt erop dat dit effectief is, omdat de consument meestal ongeveer 70% of meer van de korting krijgt doorberekend. Echter, Dialogic beschouwt dit als “een zeer inefficiënt instrument” omdat huishoudens met hogere inkomens er meer van profiteren dan degenen met de laagste inkomens. Volgens de onderzoekers profiteren de 50% meest welvarende huishoudens twee keer zoveel van de verlaagde btw als de 50% minst welvarende huishoudens.
De verlaagde btw voor de culturele sector werd onder andere ingevoerd om de werkgelegenheid te stimuleren. De onderzoekers kunnen echter niet aantonen of dit daadwerkelijk het geval is, omdat er geen gegevens beschikbaar zijn. Evenzo is het niet duidelijk of de verlaagde btw voor het openbaar vervoer leidt tot meer passagiers, wat wel het beoogde doel is.
Betere alternatieven
De onderzoekers bevelen inkomensondersteuning voor de laagste inkomens en gerichte subsidies voor bepaalde sectoren aan als betere alternatieven voor de verlaagde btw. Het is echter onwaarschijnlijk dat dit het einde van de discussie over het verlaagde btw-tarief of zelfs een nultarief voor groenten en fruit betekent. Het kabinet moet nog reageren op zowel het SEO-onderzoek als dit onderzoek en beide reacties moeten uiterlijk op Prinsjesdag bekend zijn, aldus het FD.
