Het Centraal Planbureau (CPB) heeft advies voor Den Haag: wees terughoudend met belastingen als instrumenten voor gedragsbeïnvloeding. Fiscale prikkels zijn vaak niet doelmatig maar kosten wel veel geld. Bovendien maken de talloze belastingregels het stelsel nodeloos ingewikkeld.
Fiscale prikkels
Het vaderlandse belastingstelsel telt circa honderd fiscale regelingen die het gedrag van burgers en bedrijven moeten beïnvloeden. Voorbeelden zijn de arbeidskorting in de loonbelasting, de innovatiebox, verlaagde energiebelasting voor de tuinbouw en vrijstelling van motorrijtuigenbelasting voor emissieloze auto’s. Al deze fiscale prikkels kosten de schatkist jaarlijks tientallen miljarden. Daartegenover staan belastingen die bepaald gedrag moeten ontmoedigen, zoals accijnzen op brandstof, alcohol en tabak.
De belangrijkste financiële en economische adviseur van kabinet en parlement zet in het dinsdag verschenen rapport grote vraagtekens bij die grote hoeveelheid fiscale regelingen en heffingen. Het goed vormgeven van dergelijke regelingen is complex. Bovendien zijn gedragseffecten erg moeilijk om vooraf in te schatten, stelt het CPB.
Evaluaties
Dat laatste zorgt er vaak voor dat de belastinginstrumenten niet doeltreffend zijn. Sommige prikkels zijn wel doeltreffend maar kosten de schatkist of belastingplichtigen veel geld. Volgens de onderzoekers is daarom ook in de gevallen de doelmatigheid van de regeling of heffing beperkt.
De volle gereedschapskist op fiscaal gebied zorgt voor geldverspilling, zegt Francis Weyzig, programmaleider belastingen bij het CPB. ‘Dat is al eerder gebleken uit evaluaties van fiscale regelingen. Maar ook als zulke regelingen
Saneren
Politiek Den Haag blijkt vaak gevoelig voor de belangen van groepen belastingplichtigen. Staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit, CDA) wil graag dan men die belangen opzijschuift. Hij wil namelijk flink saneren op het gebied van fiscale regelingen, om het belastingstelsel eenvoudiger te maken.
Het CPB geeft in het verschenen rapport een vragenlijst waarmee politici zowel bestaande als nieuwe regelingen kan beoordelen. De eerste vraag is of de gevolgen van het gedrag van burgers en bedrijven economisch dermate groot zijn dat sturing door de overheid nodig is. Daarna rijst de vraag of het meest geschikte middel fiscale prikkels zijn, of dat verplichtende regels beter zouden werken. Er zijn ook andere mogelijkheden, zoals subsidies die niet onder de fiscale regels vallen of publiekscampagnes.
Cadeau-effect
Het CPB heeft in het rapport “Een economisch afwegingskader voor belastinginstrumenten” twee belastingen en twee regelingen onder de loep genomen. Hieruit is gebleken dat de belasting op frisdranken niet effectief is. Dit komt doordat de heffing niet alleen geldt voor frisdrank, maar ook voor bronwater. Bovendien wordt niet het suikergehalte belast, maar het volume van de drank. Er staat daarom een belastingwijziging op de planning.
Volgens Weyzig is de CO₂-heffing voor grote bedrijven een voorbeeld uit het economieboek, maar wel vrij ingewikkeld. Het CPB heeft geconstateerd dat zowel de inkomensafhankelijke combinatiekorting als de innovatie box een groot cadeau-effect hebben. Dit betekent dat deze regelingen voor een groot deel niet het beoogde doel bereiken. Op termijn zal de inkomensafhankelijke combinatiekorting verdwijnen en binnenkort wordt de verlaagde belasting op winst uit innovaties geëvalueerd, aldus het FD.
