Overheden zouden meer moeten focussen op het normeren en beprijzen van uitstoot om klimaatdoelen te halen, in plaats van overmatige subsidies voor de energietransitie. Dit stellen economen Bart Wilbrink en Bas Butler van het ministerie van Financiën in economenblad ESB.
Klimaatdoelen en huidig beleid
De EU heeft afgesproken dat de netto-uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 55% moet dalen en in 2050 naar nul. Wilbrink en Butler vinden het huidige beleid in veel landen niet ambitieus genoeg. Economische beperkingen verhinderen simpelweg het intensiveren van de huidige beleidsmix.
Maatregelen voor CO₂-reductie
Beleidsmakers kunnen CO₂-uitstoot beperken door een koolstofbelasting of door tijdelijke uitstootrechten te verstrekken die jaarlijks worden verminderd. Dit creëert een prikkel om efficiënter met fossiele brandstoffen om te gaan. Een andere optie is het wettelijk vastleggen van emissieplafonds die gaandeweg worden verlaagd. Beide methoden leggen de kosten direct bij burgers en bedrijven.
Investeringen en subsidies
Een alternatieve route is dat de overheid investeert in groene projecten of bedrijven subsidieert, zoals bij de maatwerkafspraken met Tata Steel IJmuiden. Dit vraagt echter veel van de overheidskas en is op korte termijn populairder omdat de kosten gespreid worden over de tijd via hogere staatsschulden, terwijl hogere energiekosten direct worden gevoeld.
Vergelijking VS en Europa
De economen vergelijken de VS met Europa. In de VS leunt klimaatbeleid bijna volledig op overheidsuitgaven, wat in 2022 slechts 3% netto-emissiereductie opleverde ten opzichte van 1990. De EU-landen, die meer focussen op normeren en beprijzen, behaalden gemiddeld -32%, met Nederland net daaronder. Deze strategie is effectiever bij CO₂-reductie dan subsidiëring, concluderen Wilbrink en Butler.
Staatsschulden en structurele aanpassingen
Subsidies stimuleren groene investeringen, maar zorgen niet voor structurele aanpassingen in vraag en aanbod. Hiervoor zijn sterke, permanente prijsprikkels nodig die leiden tot blijvende gedragsverandering. De economen wijzen erop dat overmatige subsidies de staatsschuld in 2050 met 40 procentpunten kunnen verhogen, wat de publieke schuld onhoudbaar maakt.
Voordelen van beprijzen
Beprijzen levert geld op voor de overheid, dat gebruikt kan worden om financieel kwetsbare huishoudens te ondersteunen bij de transitie. Dit maakt de klimaattransitie rechtvaardiger en behoudt het draagvlak, wat essentieel is om transitierisico’s te verminderen.
Wil jij het overzicht over alle belangrijke fiscale deadlines?
