Is het realistisch en verstandig om de inkoop van eigen aandelen door beursgenoteerde bedrijven te belasten, zoals voorgesteld door de tijdelijke coalitie van GroenLinks, PvdA en ChristenUnie, om extra middelen te genereren voor mensen met lage inkomens? Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen presenteerden de drie partijen donderdag een verrassend budget van €1,2 miljard.
Massaal aandelen gekocht
De belastingverzwaring voor bedrijven is geen verrassing. GroenLinks en de PvdA waren al langer ontevreden over de vrijstelling van dividendbelasting voor aandeleninkoop door beursgenoteerde bedrijven onder bepaalde voorwaarden. In zowel 2021 als 2022 probeerden ze tevergeefs deze vrijstelling te schrappen. De geschatte belastingopbrengst in die jaren was echter aanzienlijk lager dan het huidige voorstel van de drie partijen. Volgens Tweede Kamerlid Tom van der Lee van GroenLinks is de situatie veranderd doordat bedrijven winstgevender zijn geworden en het afgelopen jaar massaal aandelen hebben ingekocht. Bovendien verwacht het Centraal Planbureau (CPB) dat hun voorstel aanzienlijk meer belastingopbrengsten zal genereren, volgens het Kamerlid.
Het CPB analyseert momenteel de verkiezingsprogramma’s, maar heeft tot nu toe geen rekening gehouden met de uitvoerbaarheid van de voorgestelde maatregelen en de mogelijke gedragseffecten. Deze aspecten zullen vanaf volgende week ook worden beoordeeld door het Planbureau.
Belastingvrije kapitaalteruggave
Volgens Rients Abma, de directeur van Eumedion (de belangenorganisatie van institutionele beleggers), zullen bedrijven zeker hun gedrag aanpassen als er een belasting wordt geheven op aandeleninkoop. Hij is echter niet helemaal zeker of ze Nederland zullen verlaten, zoals VNO-NCW (de werkgeversorganisatie) waarschuwt. Abma ziet wel bepaalde risico’s.
Hij voorspelt dat bedrijven waarschijnlijk wat meer dividenden zullen uitkeren, maar dat dit niet zal opwegen tegen de kosten van aandeleninkoop. Daarnaast verwacht hij dat meer bedrijven zullen kiezen voor een ander middel om hun aandeelhouders te belonen, namelijk belastingvrije kapitaalteruggave.
Overname
Als er een belasting wordt ingevoerd op aandeleninkoop, zal dit ongetwijfeld de beurswaarde van bedrijven genoteerd in Amsterdam verlagen, aldus Abma. Dit maakt deze bedrijven aantrekkelijker als overnamekandidaten, volgens hem. Hetzelfde geldt als winsten niet worden uitgekeerd maar op de balans worden gehouden.
Hoogleraar bedrijfsfinanciering Theo Vermaelen, een deskundige op het gebied van aandeleninkoop en verbonden aan de businessschool Insead, wijst op het risico dat bedrijven investeren in slechte projecten omdat ze hun geld niet willen behouden. Hij benadrukt dat beurzen doorgaans sterk negatief reageren als bedrijven hun dividend verlagen. Hij beschouwt aandeleninkoop als een flexibele manier om geld terug te geven aan investeerders, en waarschuwt dat het wegnemen van die flexibiliteit langetermijnbeleggers kan afschrikken.
Niet effectief
Leidse hoogleraar belastingrecht Jan van der Streek heeft een afwijkende opvatting. Hij pleit voor het afschaffen van de belastingvrijstelling, omdat hij van mening is dat deze fiscale regeling niet efficiënt is. Van der Streek wijst erop dat de vrijstelling enkel geldt voor beursgenoteerde bedrijven en oorspronkelijk werd ingevoerd op verzoek van multinationals zoals Shell en Unilever. Deze bedrijven hadden moeite met het betalen van dividendbelasting bij aandeleninkoop, aangezien dit lastig te verrekenen was met individuele aandeelhouders, wat de kosten van aandeleninkoop verhoogde.
Mogelijkheden
In de komende weken zal duidelijk worden wat het exacte voorstel van GroenLinks, PvdA en ChristenUnie inhoudt. Het is echter zeer onwaarschijnlijk dat de voorgestelde wijzigingen per 1 januari door de Belastingdienst kunnen worden ingevoerd.
Als dit toch zou lukken, komt de mogelijkheid van kapitaalteruggave in beeld als een alternatieve manier om aandeelhouders belastingvrij te belonen. Hoewel dit pad complexer is dan aandeleninkoop, is het wel uitvoerbaar. Unilever opperde enkele jaren geleden, tijdens de discussie over de afschaffing van de dividendbelasting, dat ze op deze manier nog twintig jaar extra voordelen aan hun Britse aandeelhouders konden bieden, zonder dat de Nederlandse schatkist er iets aan verdiende.
