Uit recent onderzoek blijkt dat veel Nederlandse MKB’ers het huidige belastingstelsel als veel te complex ervaren. Deze complexiteit heeft nadelige economische gevolgen, zoals hogere administratieve kosten en inefficiëntie. Er is daarom behoefte aan vereenvoudiging. In onze zoektocht naar inspiratie kwamen we uit over de grens. In Estland om precies te zijn.
Meest concurrerende belastingstelsel
Estland biedt namelijk een inspirerend voorbeeld van hoe een helder, digitaal en eenvoudig belastingstelsel eruit kan zien. Het land werd in 2023 zelfs voor de tiende keer op rij uitgeroepen tot het meest concurrerende belastingstelsel onder de OESO-landen, volgens de Tax Competitiveness Index. Dit succes is grotendeels te danken aan de digitalisering van het belastingstelsel, wat de administratieve lasten voor zowel overheid, bedrijven als burgers drastisch vermindert.
Digitalisering: de sleutel tot eenvoud
Een van de opvallendste elementen van het Estse belastingstelsel is de verregaande digitalisering. Al aan het begin van deze eeuw introduceerde de Estse Belasting- en Douanedienst (ETCB) een digitaal “single access”-systeem voor e-diensten. Dit betekent dat burgers en bedrijven via één enkel platform toegang hebben tot alle benodigde belastingdiensten.
Wat dit systeem nog efficiënter maakt, is dat 98% van de gegevens die naar de Belastingdienst wordt verzonden, digitaal is. Hierdoor zijn de belastingformulieren die een gebruiker opent al grotendeels ingevuld. Dit bespaart tijd, voorkomt fouten en vermindert de noodzaak voor dure boekhouders. Het resultaat? Maar liefst 96% van de particulieren en 99% van de bedrijven gebruikt digitale diensten om hun belastingzaken te regelen.
Vertrouwen door transparantie
Naast het gebruiksgemak zorgt de digitalisering van het belastingstelsel in Estland voor meer vertrouwen in de overheid. Dit is misschien wel de belangrijkste winst van het Estse model. Uit jaarlijkse enquêtes van de ETCB blijkt dat 91% van de Esten vindt dat belasting betalen de plicht van elke burger is. Bovendien weet 88% precies hoe en wanneer belastingen betaald moeten worden. Dit hoge niveau van bewustzijn en betrokkenheid komt voort uit de transparantie en eenvoud van het systeem. Burgers voelen zich meer verbonden met het proces en corrigeren eventuele fouten vaak zelf. Hierdoor kunnen belastingambtenaren zich concentreren op belangrijkere problemen.
Kunstmatige Intelligentie: de volgende stap
Een ander innovatief aspect van het Estse belastingstelsel is het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI). Volgens Pille Muni, hoofd van AI-strategieën bij de ETCB, wordt AI ingezet om risicomodellen te ontwikkelen en belastingpatronen te analyseren. Dit helpt bij het opsporen van belastingontduiking en btw-fraude. Dankzij op AI-gebaseerde risicoscores wist de ETCB bijvoorbeeld een grootschalige btw-fraude op te sporen in Saaremaa, een gemeente waar voor honderdduizenden euro’s aan btw werd ontdoken.
Sneller en efficiënter
Deze AI-projecten laten zien hoe technologie belastingontduiking effectief kan bestrijden. Modellen die handmatig twee jaar in beslag zouden nemen om te ontwikkelen, kunnen dankzij AI in slechts zes maanden worden afgerond. Dit maakt niet alleen het opsporen van fraude efficiënter, maar leidt uiteindelijk ook tot een soepeler belastingproces. En met de enorm snelle ontwikkeling van AI zal de tijd die nodig is om het werk te verrichten in de toekomst nog korter en nog nauwkeuriger worden.
Real-time belastingaangifte: de toekomst
Estland kijkt echter verder dan alleen digitale belastingaangifte. De ETCB werkt aan een systeem dat belastingaangiften in real-time mogelijk maakt. Dit zou een revolutie betekenen in de manier waarop bedrijven en burgers hun belastingen betalen. In plaats van jaarlijkse aangifte doen, komt er een systeem waarbij gegevens direct vanuit het boekhoudsysteem van bedrijven naar de Belastingdienst worden gestuurd. Dit zorgt voor een aanzienlijke administratieve lastenvermindering, aangezien dezelfde gegevens automatisch gedeeld kunnen worden met meerdere overheidsinstanties.
Zakelijke rekening voor MKB
Voor kleine en middelgrote bedrijven heeft Estland nog een ander innovatief hulpmiddel geïntroduceerd: de zakelijke rekening. In samenwerking met LHV Bank biedt de ETCB sinds 2017 een simpele, digitale oplossing voor het MKB. Voor veel kleine ondernemers is het inhuren van een boekhouder namelijk te kostbaar, en juist deze groep heeft grote behoefte aan een zo eenvoudig mogelijk belastingstelsel.
De zakelijke rekening maakt het mogelijk om alle financiële transacties – van het betalen van goederen en lonen tot het afdragen van belastingen – in één digitale omgeving te beheren. De belastingverplichtingen worden automatisch afgewikkeld, zonder dat er extra rapportage nodig is. Onderzoeken tonen aan dat een groot deel van startende ondernemers bijzonder tevreden is met deze oplossing.
Blockchain en cyberveiligheid
Een belangrijke pijler onder het Estse belastingstelsel vormt blockchaintechnologie en specifiek KSI (Keyless Signature Infrastructure) Blockchain. Deze technologie, die ook door de NAVO en het Amerikaanse Ministerie van Defensie wordt gebruikt, zorgt voor de beveiliging van gegevens. In tegenstelling tot andere blockchains worden er geen gegevens opgeslagen op de KSI Blockchain; enkel de hash wordt naar de blockchain gestuurd. Dit betekent dat het systeem op grote schaal kan functioneren met enorme hoeveelheden (petabytes) aan gegevens.
Wat Estland verder bijzonder maakt, is de sterke focus op cyberveiligheid. Als digitale samenleving loopt het natuurlijk het risico van cyberdreigingen. Echter, door forse investeringen in cybersecurity is het land nu een van de meest erkende internationale experts op dit gebied. Waar het wereldwijd gemiddeld zeven maanden duurt om een datalek te ontdekken, kunnen Estse systemen, dankzij onder andere blockchaintechnologie, dergelijke lekken in een fractie daarvan opsporen.
Voorbeeld voor Nederland
Dat klinkt indrukwekkend maar Nederland is natuurlijk geen Estland. Dat neemt echter niet weg dat we wel degelijk iets van deze Baltische staat kunnen leren. Ten eerste bijvoorbeeld dat eenvoud en digitalisering niet alleen de efficiëntie verhogen, maar ook het vertrouwen in het belastingstelsel versterkt. Het Estse model laat bovendien zien dat de combinatie van AI, real-time systemen en blockchaintechnologie, een solide basis vormt voor een modern, toekomstbestendig belastingstelsel. Iets waar Nederland grote behoefte aan heeft. Voor Nederlandse MKB’ers zou een vereenvoudigd systeem zoals dat van Estland dan ook de administratieve lasten drastisch kunnen verminderen en tegelijkertijd de belastingmoraal kunnen verhogen.
De Toekomst van Fiscaliteit: Blockchain
Hoe blockchaintechnolgie de potentie heeft de fiscale wereld te veranderen.
