Het Instituut voor Publieke Economie (IPE) stelt voor om de inkomstenbelasting grondig te herzien, omdat het sinds de laatste serieuze herziening in 2001 niet meer adequaat is. Het IPE erkent echter dat echte vereenvoudiging van het huidige complexe systeem van belastingen, heffingskortingen en inkomenstoeslagen afhankelijk is van politieke keuzes. De denktank benadrukt daarom dat er politieke wil nodig is om dit complexe bouwwerk te vereenvoudigen.
Acht belastingschijven
Het onafhankelijke onderzoeksinstituut heeft een nieuw ontwerp voorgesteld voor de inkomstenbelasting, waarbij heffingskortingen en toeslagen niet langer nodig zijn. Om de marginale belastingdruk op de laatst verdiende euro zo dicht mogelijk bij de huidige effecten van inkomensafhankelijke kortingen en toeslagen te houden, heeft het IPE een systeem met acht belastingschijven ontworpen. De tarieven van deze schijven variëren van 0% tot 80%. Daarnaast verschillen de tarieven voor alleenstaanden en voor de meest- en minstverdienende partners van een stel.
Vereenvoudiging
Onderzoeker Jasper J. van Dijk benadrukt dat ondanks de schijnbare complexiteit van het nieuwe ontwerp, het eigenlijk een vereenvoudiging is. Dit komt doordat het systeem op een overzichtelijke manier laat zien welk deel van de laatst verdiende euro werknemers behouden in vergelijking met het huidige complexe stelsel met inkomensafhankelijke heffingskortingen en inkomenstoeslagen. Het rapport is bedoeld als een startpunt. Het is nu aan de politiek om verder te gaan met het vereenvoudigen van het huidige systeem.
Op woensdag overhandigde Van Dijk samen met medeauteur Yrla van de Ven het rapport “Het einde van de toeslagen, Een robuust belastingstelsel voor inkomen uit werk” aan de staatssecretarissen Marnix van Rij (Fiscaliteit, CDA) en Aukje de Vries (Toeslagen, VVD). Het kabinet heeft de ambitie uitgesproken om in de toekomst de toeslagen af te schaffen, mede naar aanleiding van de kinderopvangtoeslagaffaire.
Inkomenstoelage
De overheid gebruikt momenteel naast de progressieve inkomstenbelasting ook toeslagen om inkomens te herverdelen. Het nieuwe plan van het IPE stelt voor om vrijwel uitsluitend gebruik te maken van de belasting voor inkomensherverdeling, en de inkomensafhankelijke toeslagen te laten verdwijnen. Om te voorkomen dat werkenden met lage inkomens hierdoor in de financiële problemen komen, introduceren de wetenschappers een inkomenstoelage.
Alle huishoudens krijgen deze inkomensonafhankelijke toelage, waarvan de hoogte afhankelijk is van de samenstelling van het huishouden. Wanneer het inkomen van een huishouden boven een bepaalde drempel uitkomt, wordt de toelage wegbelast, net zoals het huidige systeem waarbij de heffingskortingen en het recht op toeslagen afgebouwd worden vanaf een bepaald inkomen.
Politieke keuzes
Onderzoeker Jasper J. van Dijk vergelijkt het huidige belasting- en toeslagenstelsel met een ijsberg: het grootste deel van het systeem zit onder water en bestaat uit heffingskortingen en toeslagen, die afhankelijk zijn van het inkomen. Om het stelsel te vereenvoudigen, heeft het onderzoeksinstituut IPE een nieuw belastingontwerp ontwikkeld waarbij inkomensherverdeling vrijwel uitsluitend plaatsvindt via de belasting en inkomensafhankelijke toeslagen worden afgeschaft.
In plaats daarvan wordt er een inkomensonafhankelijke toelage voor alle huishoudens geïntroduceerd. Het plan voorkomt dat mensen in de problemen raken door terugvorderingen en het niet aanvragen van toeslagen. Het IPE-rapport is een gedachte-experiment en echte vereenvoudigingen vereisen politieke keuzes. Voorstellen van politieke partijen zoals D66 en de ChristenUnie illustreren dat politieke keuzes lastig te verenigen zijn omdat ze vaak tegenstrijdig zijn.
