Uit onderzoek van het FD blijkt dat de grote accountancy- en adviesbureaus PwC en EY enkele honderden miljoenen verliezen hebben geleden door hun terugtrekking uit Rusland. Ze hebben hun Russische vestigingen overgedragen aan een groep voormalige werknemers voor bijna niets.
Bescherming tegen onteigening
De vier grote accountancy-reuzen, PwC, EY, Deloitte en KPMG, beschrijven hun terugtrekking uit Rusland als ‘scheiden’ en ‘apart zetten’, terwijl ze stil blijven over de financiële gevolgen van deze beslissing. Deze exit, die kort na de Russische inval in Oekraïne door de zogenaamde Big Four in gang is gezet, heeft geleid tot duizenden ontslagen en de sluiting van tientallen kantoren binnen hun bedrijfsnetwerken. Een jaar na het begin van de oorlog verwijzen woordvoerders nog steeds naar eerdere, algemene verklaringen waarin weinig concrete informatie staat.
Het onderzoek van het FD werpt nieuw licht op de miljoenenverliezen die PwC en EY hebben geleden als gevolg van de verkoop van hun Russische praktijk. Nederland speelt een belangrijke rol bij deze ontvlechting. Zo hebben PwC en EY hun activiteiten in voormalige Oostbloklanden ondergebracht in Nederlandse vennootschappen en kantoorpanden in Amsterdam en Den Haag. Deze beslissingen zijn zowel fiscaal als juridisch gemotiveerd. Het Nederlandse rechtssysteem wordt internationaal erkend als een solide bescherming tegen onteigening.
Harde klap
Bedrijfswoordvoerders van de vier grote accountantskantoren benadrukken dat zij handelen in overeenstemming met de sancties en daarom geen diensten meer verlenen aan Russische bedrijven. Achter deze verklaring gaat echter een delicate evenwichtsoefening schuil, waarbij de dalende jaaromzetten deels moeten worden gecompenseerd door partners binnen hun eigen wereldwijde netwerk.
Insiders vertellen dat deze extra kostenpost een harde klap is. “Rusland is altijd al een probleemkind geweest waarop de Big Four nooit veel winst hebben gemaakt. De lokale organisaties in deze landen zijn meerdere keren bijna failliet gegaan en moesten gesteund worden met miljoenenleningen tegen een hoog risicopercentage,” aldus een voormalige partner bij Deloitte.
Eigendomsverhoudingen
Het simpelweg negeren van Rusland was ook geen optie voor de grote accountantskantoren. Deze kantoren streven naar wereldwijde dekking en willen een one-stop-shop zijn voor multinationals zoals McDonald’s en Ikea. Echter, bronnen (die anoniem wilden blijven) vertellen dat Deloitte en KPMG minder blootgesteld waren aan Rusland. Deze kantoren beperkten zich tot advieswerk, terwijl PwC en EY ook controlepraktijken in Rusland hadden opgezet. Dit bracht meer risico’s met zich mee, omdat klantcontracten niet zomaar verbroken konden worden.
Robbert de Bree, van Wladimiroff Advocaten, legt uit dat er wettelijke verplichtingen zijn om de boeken te controleren, zelfs wanneer sancties van kracht zijn. Er bestaat geen algemeen stappenplan voor het ontvlechten van belangen in Rusland, aldus De Bree. Hij benadrukt dat accountants een klant niet zomaar kunnen laten vallen vanwege eigendomsverhoudingen met Rusland. Afhankelijk van de aard van de contractuele afspraken moet een accountant bijvoorbeeld ook helpen bij het vinden van een nieuwe dienstverlener.
Eén symbolische roebel
Het is daarnaast lastig om een verkoopopbrengst te incasseren omdat veel Russische banken afgesloten zijn van internationaal betalingsverkeer en Europese banken alleen onder strenge voorwaarden betalingen uit Rusland willen verwerken.
PwC heeft de Russische tak voor één symbolische Russische roebel verkocht aan een groep oud-partners die de praktijk voortzetten onder de naam Technologies of Trust. Dit is een zeldzaamheid, omdat minder dan 9% van alle westerse bedrijven Rusland heeft verlaten vanwege de angst voor boze aandeelhouders die de hoogst mogelijke opbrengst willen zien, veranderende wetgeving van het Kremlin en moeilijkheden met het incasseren van verkoopopbrengsten.
Kostenpost
EY heeft, net als PwC, ervoor gekozen om zijn praktijk in Rusland voor een symbolisch bedrag te verkopen aan voormalige partners, volgens een ingewijde. De ex-medewerkers zijn netjes uitgekocht voor aanzienlijke bedragen, aldus de bron. In 2021 was Rusland goed voor 72% van alle omzet van EY in de CIS-regio, wat blijkt uit gedeponeerde jaarverslagen. Bij de grote accountantskantoren kunnen partners zich inkopen met behulp van aftrekbare leningen.
PwC heeft zijn Russische partners $18,7 miljoen terugbetaald, terwijl voor EY het bedrag vergelijkbaar is. Het afstoten van Rusland heeft PwC een eenmalige kostenpost van $84,1 miljoen opgeleverd, inclusief negatieve wisselkoerseffecten. De Russische activiteiten waren goed voor meer dan 25% van de omzet in Centraal- en Oost-Europa. EY heeft nog geen details vrijgegeven over het vertrek uit Rusland, maar volgens een bron met kennis van de situatie, lopen de kosten op naar dezelfde orde van grootte als die van PwC. EY geeft geen nader commentaar op de kwestie wanneer er om wordt gevraagd.
Dekking
PwC heeft een deel van de kosten van de Russische activiteiten kunnen compenseren met de verkoop van de belasting- en immigratiepraktijk in 2021. Het resterende verlies van $28,5 miljoen wordt intern gedekt, waarbij PwC $15 miljoen heeft opgehaald door nieuwe aandelen uit te geven die zijn aangekocht door een afdeling van PwC in het VK. Bij EY speelt de Noord-Amerikaanse tak een centrale rol bij het uitkopen van partners en de gevolgen daarvan voor de rest van de organisatie.
Hoogleraar accountancy Marcel Pheijffer concludeert na het bestuderen van de jaarstukken van PwC en EY dat de afschrijving van de Russische activiteiten elders in de accountantsorganisaties effect kan hebben. Het is echter onduidelijk of Nederlandse partners van PwC en EY ook maatregelen moeten treffen vanwege de Russische ontvlechting. De accountantskantoren in Nederland kunnen hierover geen gedetailleerde vragen beantwoorden en verwijzen naar eerdere persberichten.
