De overheidsfinanciën lopen gevaar. De extreem verouderde ict-systemen van de Belastingdienst zijn de boosdoener. Dat melden externe deskundigen die de systemen hebben onderzocht vanwege het achterstallige onderhoud. Dat beeld wordt bovendien bevestigt door interne analyses van de fiscus die in handen zijn van NRC.
Onoplosbare fouten en wetswijzigingen
Door de problemen staat de continuïteit van de belastingheffing op het spel. Omdat de dienst er niet slaagt op tijd te vernieuwen lopen de financiën binnen drie jaar gevaar stellen de deskundigen. Het gaat onder meer om de systemen voor loonheffing en voor de inkomstenbelasting. De fiscus haalt jaarlijks meer dan 150 miljard aan belastingen binnen met het loonheffingensysteem. Via de inkomstenbelasting stroomt ieder jaar zo’n 20 miljard de schatkist in.
Het platform waar de belangrijkste systemen op draaien wordt vanaf eind 2026 niet meer ondersteund. Vervanging voor 2027 is dan ook noodzakelijk, schrijft ook staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit, CDA) in een interne nota. Wanneer de dienst er niet in zou slagen op tijd te vernieuwen, kunnen er niet alleen onoplosbare fouten ontstaan, ook zullen wetswijzigingen op de inkomensheffing niet meer mogelijk zijn.
Zeer groot risico
De fiscus gaf adviesbureau CapGemini opdracht onderzoek te doen naar de invoering van een vernieuwde vermogensbelasting in box 3. Het bureau noemde verouderde technologie een “zeer groot risico”. In augustus maakte het bedrijf bekend dat de vervanging van de oude systemen een jaar vertraging op had gelopen. Bovendien bestond er risico op verdere vertraging waardoor de deadline voor volledige uitfasering onhaalbaar wordt. “Een gevolg hiervan is dat de heffing van de inkomstenbelasting in gevaar komt, omdat bijvoorbeeld systeemfouten niet (tijdig) opgelost kunnen worden.”
Bij de loonheffingen spelen dezelfde problemen. De vernieuwing werd daar vrijwel stilgelegd, zo liet het Adviescollege ICT-toetsing afgelopen juli weten. De vernieuwing zou zich vanwege mismanagement na anderhalf jaar nog in de opstartfase bevinden.
Vertrouwen in deadline
De verwachting is dan ook niet dat men in staat zal zijn het programma te vervangen voor 2027. Dat brengt de continuïteit van de loonheffingen in gevaar, aldus het Adviescollege. Van Rij zegt zich grotendeels te hernennen in de conclusies van het adviesorgaan. Toch heeft hij er vertrouwen in dat de doelstellingen in 2027 zullen worden gerealiseerd. Onder meer omdat de Belastingdienst al actief verbeteringen doorvoert.
Uit interne stukken blijkt dat de fiscus het ministerie al in 2020 waarschuwde voor de problemen. Het uitblijven van modernisering zou “impact hebben op de continuïteit van de overheidsfinanciën en van cruciale gegevensstromen”.
Financiële en gegevensaorta
De zogenaamde loonaangifteketen is van groot belang voor Nederland. De overheid omschrijft het zelf als de financiële en gegevensaorta van de Nederlandse samenleving. Alle arbeids- en uitkeringsgegevens van 13 miljoen burgers gaan er in om. Deze gegevens worden vervolgens weer gebruikt door honderden andere publieke en private organisaties, waaronder het UWV en het Centraal Bureau voor de Statistiek. Bovendien lopen allerlei belangrijke politieke wensen stuk. Komende week krijgt de Tweede een technische briefing over de stand van zaken bij de fiscus. De staatssecretaris zou in aanloop van de briefing een Kamerbrief sturen over de ict-problemen, maar heeft dit nu uitgesteld tot na de briefing, aldus NRC.
