Het belangrijkste adviesorgaan van de overheid heeft stevige twijfels over of Audit Quality Indicators (AQI’s) en of deze meer inzicht zullen geven in de kwaliteit van wettelijke controles. Bovendien zet de Raad vraagtekens bij de in de nieuwe Wet toekomst accountancysector opgenomen resultaatsverplichting. Verder wijst het adviesorgaan erop dat de aanwijzingsbevoegdheid het probleem van de beperkte beschikbaarheid van accountants niet oplost.
Vertrouwen en regulering
Met het wetsvoorstel wil de regering de kwaliteit van de wettelijke controle door accountants duurzaam verbeteren. Het voorstel vloeit voort uit aanbevelingen van de Commissie toekomst accountancysector. De Afdeling advisering onderschrijft het belang van een goede kwaliteit van de wettelijke accountantscontroles voor het maatschappelijk verkeer. De externe accountant vervult hierin een belangrijke publieke taak, waarbij het in de kern draait om vertrouwen. Juist in een tijd waarin dit vertrouwen onder druk staat, is de vraag relevant wat het effect is van weer nieuwe regels in een al sterk gereguleerde sector. De Afdeling adviseert de regering het voorstel te doordenken in het licht van deze maatschappelijke vertrouwensfunctie en een visie te bieden op de toekomst van de accountancysector.
Kwaliteitsindicatoren
Het wetsvoorstel verplicht accountantsorganisaties periodiek te rapporteren aan de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants over kwaliteitsindicatoren (Audit Quality Indicators) om meer inzicht te krijgen in de kwaliteit van de wettelijke controles. De Raad van State betwijfelt of dit verband kan worden gelegd.
Kwaliteitsindicatoren gaan niet over de kwaliteit van wettelijke controles als zodanig, maar over zaken die hierop van invloed zouden kunnen zijn, zoals het aantal uren van betrokkenheid van de externe accountant en het aantal geconstateerde tekortkomingen. De Afdeling advisering pleit voor een beperktere en daarmee meer proportionele toepassing van de indicatoren, die pas na evaluatie worden toegepast in de gehele sector.
Dit is vooral van belang omdat het voorstel een inbreuk is op het recht op privacy, omdat in de scores op de indicatoren die openbaar worden gemaakt, de naam van de externe accountant wordt vermeld. Daarbij leidt de maatregel tot kosten voor de sector, die uiteindelijk worden doorberekend aan cliënten.
Resultaatsverplichting
Volgens het voorstel moet het kwaliteitsbeheersingssysteem van accountantsorganisaties ernstige tekortkomingen van individuele accountants in wettelijke controles voorkomen. Hiermee grijpt het voorstel in op de bestaande, wettelijk geregelde verdeling van verantwoordelijkheden van de accountantsorganisatie voor het stelsel van kwaliteitsbeheersing en van de individuele accountant voor het controledossier. Deze verandering van het bestaande systeem wordt door de regering onvoldoende gemotiveerd. Daarbij is het de vraag of zo’n resultaatsverplichting realistisch en in overeenstemming met de Europese auditrichtlijn is, aldus het adviesorgaan.
Aanwijzingsbevoegdheid
In Nederland hebben binnen één jaar drie van de negen accountantsorganisaties hun vergunning ingeleverd om organisaties van openbaar belang zoals beursgenoteerde bedrijven, te mogen controleren. Om aan het probleem van beschikbaarheid van accountants iets te doen, geeft het voorstel de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants de bevoegdheid een accountantsorganisatie aan te wijzen als een onderneming geen accountant kan vinden om de jaarrekening te controleren.
De Afdeling advisering beschouwt een aanwijzing als een laatste redmiddel dat structurele oorzaken van de beperkte beschikbaarheid van accountants niet oplost. Zij adviseert het beschikbaarheidsprobleem structureel aan te pakken en de aanwijzingsbevoegdheid te beperken tot organisaties van openbaar belang, schrijft de Raad van State.
