Een groot deel van onze vaderlandse gulste gevers ontwijkt belasting door middel van hun donaties. Er zijn zelfs miljonairs die zo helemaal geen inkomstenbelasting betalen. Veel giften gaan naar goede doelen die door de vermogenden zelf zijn opgericht. Vervolgens trekt men de donaties af in hun belastingaangifte, zo blijkt uit cijfers van de Belastingdienst.
Giftenaftrek
Je kunt het wel een opmerkelijke belastingconstructie noemen, stellen ambtenaren van verschillende ministeries, toezichthouders, planbureaus en het Centraal Bureau voor de Statistiek in een gezamenlijk onderzoeksrapport. Er zijn bovendien risico’s op misbruik. In het rapport schetsen de ambtenaren meerdere opties om een de giftenaftrek te beëindigen. Siep Wijsenbeek, directeur van de branchevereniging van vermogensfondsen FIN, zegt in een reactie dat het helemaal geen belastingconstructie is.
“De rijke gevers verdienen er niets aan. Je betaalt misschien geen belasting, maar er gaat per saldo meer geld naar het goede doel. Daar profiteert de hele samenleving van.”, stelt hij.
Twee belastingvoordelen
Het oprichten van een zogeheten algemeen nut beogende instelling (anbi) kan iedereen. Deze instellingen zijn bedoeld als goed doel. Om doneren aantrekkelijk te maken mag een gift aan een anbi worden afgetrokken van de ib-aangifte. Sommige vermogenden richten zelf een anbi op om van dit belastingvoordeel gebruik te kunnen maken. Vervolgens brengen de rijken aandelen van hun bedrijf of bijvoorbeeld een kostbaar schilderij onder in de stichting. Vervolgens wordt de waarde van de aandelen of het schilderij in termijnen geschonken aan de anbi.
Dit levert de gulle gevers twee voordelen op. Allereerst kan de gift worden afgetrokken van de inkomstenbelasting. Ten tweede tellen de aandelen of schilderijen niet meer mee als privévermogen. Dus valt de belasting ook lager uit. Wijsenbeek benadrukt dat per wet is bepaald dat bestuurders van een anbi-stichting niet over het vermogen van een stichting mogen beschikken alsof het hun eigen geld is. Het is verplicht om het uit te geven aan het algemeen nut. Eens gegeven is altijd gegeven.
Misbruik
Toch ziet de fiscus gevallen waarbij ‘weggeven’ van vermogen niet betekent dat de gever daadwerkelijk inkomsten misloopt. Daarbij schenkt de schenker enkel het zogenoemde blooteigendom van aandelen aan de anbi. De gever houdt dan het vruchtgebruik. Dit houdt in dat de winstuitkeringen van de aandelen niet naar de instelling gaan maar naar de donateur. Wijsenbeek stelt dat deze constructie op de radar staat bij de fiscus. Giften van miljoenen euro’s worden gegarandeerd niet gemist. ” Grote giften worden daarom van tevoren afgestemd met de Belastingdienst.”
De fiscus noemt verder nog ‘leegdeclareren’ als vorm van misbruik. Daarbij declareren de bestuurders van anbi’s hoge kosten bij hun eigen stichting. Daarbij staat niet het algemene belang van de instelling voorop maar het particuliere belang, zo stelt het ministerie van Financiën. Wijsenbeek zegt daar geen praktijkvoorbeelden van te kennen maar benadrukt dat fondsen ook zelf verantwoordelijkheid nemen door transparantie en zelfregulering.
Gebrekkig toezicht
Uit het rapport blijkt in veel gevallen dat grote periodieke giften naar een zelf opgerichte anbi gaan. Van alle miljonairs die regelmatig donaties doen, deed in 2017 66 procent dit aan een eigen anbi. Voor vermogenden met meer dan €25 miljoen gold dat zelfs voor 94 procent. Veel van de grote donateurs betalen via deze weg geen belasting, zo blijkt ook uit het rapport. Maar liefst 88 van de honderd mensen die de hoogste giften aftrokken in hun belastingaangifte brachten daarmee hun belasting over inkomsten uit werk naar nul.
De constructie is zeker niet nieuw. Toch blijkt uit de nieuwe cijfers hoe populair de route is geworden. Tussen 2008 en 2020 steeg het aantal geregistreerde anbi’s van 33.000 naar 45.000, zo meldt de fiscus. Dit kan uiteraard ook betekenen dat er veel normale goede doelen bij zijn gekomen. In juni stuurde staatssecretaris Van Rij nog een rapport aan de Tweede Kamer over het gebrekkige toezicht op anbi’s. Daardoor is de kans op fraude aanzienlijk schreef hij toen. Het kabinet komt in het najaar met een reactie op de rapporten, aldus NOS.
