De Algemene Rekenkamer pleit voor een betere controle van aanvragen voor de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW) om misbruik te voorkomen. De Rekenkamer schrijft dit aan de Tweede Kamer over mogelijke wijzigingen voor de nieuwe ronde van de NOW-regeling vanaf 1 oktober.
Risico op problemen voor betrokkenen
“Eerst uitbetalen en dan pas uitgebreid controleren of aan de regels voldaan wordt, leidt tot een grote invorderingsopgave en het risico dat betrokkenen die te goeder trouw zijn in de financiële problemen komen,” schrijft het adviescollege. De Rekenkamer verwijst in dat verband naar de systematiek die de Belastingdienst gebruikt voor het voorschieten en terugvorderen van toeslagen.
Voorschotten met beperkte controles
De Rekenkamer onderzocht risico’s van de regeling, die officieel op 31 maart in werking trad. De noodmaatregel werd in drie weken ontworpen en geïmplementeerd als ondersteuning aan bedrijven die schade ondervinden van de coronacrisis. Vanwege de vereiste snelheid werd gekozen voor het uitkeren van voorschotten met een beperkt aantal controles vooraf, zoals van verstrekte rekeningnummers en loonheffingsnummers.
Het is bij de aanvraag niet mogelijk om het opgegeven omzetverlies te controleren, mede omdat het om een inschatting gaat. Risico’s worden verminderd door de verplichte accountantsverklaring of derdenverklaring achteraf, maar die is niet nodig bij kleinere subsidies. Bovendien beschikten accountants niet altijd over de noodzakelijke gegevens, zoals de beginstand van voorraden in maart 2020.
Meer controles vooraf of tussentijds
De Rekenkamer toont begrip voor de keuze om snelheid alle prioriteit te geven, maar geeft aan de dat de betrokken organisaties inmiddels ervaring hebben met de NOW-regelingen 1.0 en 2.0 die gebruikt kunnen worden bij de NOW-regeling 3.0. De Algemene Rekenkamer pleit voor meer controles vooraf of tussentijds.
“Hierbij kan gedacht worden aan een controle op de plausibiliteit van de opgegeven omzetdaling in relatie tot de branche waarin de onderneming opereert voordat (vervolg)betalingen plaatsvinden. Daarnaast kan een controle plaatsvinden op dalende loonsommen, waarbij een grotere nadruk ligt op het voorkomen van te hoge voorschotten,” schrijft de Rekenkamer aan de Tweede Kamer.
Aandacht voor terugvorderingen
De Algemene Rekenkamer vraagt ook aandacht voor het proces van terugvorderingen. De problemen bij de terugvorderingen van toeslagen hebben geleerd dat hier goed over nagedacht moet worden. Het gaat weliswaar om een andere doelgroep en context, maar ook hier kunnen mensen die te goeder trouw waren in de problemen komen, aldus de Rekenkamer.
Taakverdeling en afstemming belangrijk
Het adviescollege wijst verder op het belang van een goede taakverdeling tussen betrokkenen. Bij de controles op omzetverlies spelen accountants en deskundigen een belangrijke rol. De UWV kan immers niet alles zelf controleren. Een voorbeeld is de verplichting om geen dividend of bonussen uit te keren of eigen aandelen in te kopen. Een goede taakverdeling en afstemming voorkomt dat er informatie ontbreekt of taken blijven liggen. De taakverdeling is ook belangrijk bij terugvordering.
Aandacht ministerie voor risico’s
Minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid schrijft in een reactie dat de NOW-regeling en risico’s van misbruik en oneigenlijk gebruik zijn volle aandacht hebben. Het ministerie heeft kennis genomen van de suggesties van de Algemene Rekenkamer en geeft er gevolg aan voor zover de omstandigheden dat toelaten.
