Banken zijn verplicht alle ongebruikelijke transacties van hun klanten te melden. Om witwassen tegen te gaan maken banken jaarlijks tienduizenden meldingen bij opsporingsinstanties. Deze meldingen leiden echter bijna niet tot strafzaken. De kwaliteit van de meldingen die binnenkomen via banken en accountants zijn vaak te laag om makkelijk mee naar de rechter te stappen.
155.000 meldingen in 2019
Dat stelt Brigitte Unger, Utrechts hoogleraar en autoriteit in witwasonderzoek. “Op dit moment heb je soms de indruk dat het hele meldsysteem voor niets is”. De ongebruikelijke transacties komen binnen bij overheidsinstantie Financial Intelligence Unit (Fiu). Alleen al via de banken kwamen er vorig jaar ruim 155.000 meldingen binnen. Daarvan bestempeld de Fiu na nader onderzoek zo’n 39.000 transacties als echt verdacht, dat schrijft Trouw.
Die meldingen gaan vervolgens naar het Openbaar Ministerie (OM) en de Financiële Inlichtingen- en Opsporingsdienst, die er eventueel een strafzaak van kunnen maken. Maar zover komt het dus bijna nooit. Het OM kan niet zeggen hoeveel meldingen uiteindelijk tot een zaak hebben geleid. Marieke van der Molen van het Functioneel Parket zegt dat het “zeker om enkele tientallen onderzoeken gaat in de afgelopen paar jaar”.
Kwaliteit van de meldingen
Om te zorgen dat meer van de jaarlijkse meldingen tot onderzoek leiden zal de kwaliteit omhoog moeten zegt de hoogleraar uit Utrecht. Dan kan het OM er namelijk op vertrouwen dat het loont om er tijd in te steken. Momenteel is er vaak nog erg veel nader onderzoek nodig en zelfs dan is het onduidelijk of de zaak kans maakt bij de rechter.
Dus gebeurt er met veel meldingen nu niets. Klein lichtpuntje is dat de FIU er dit jaar negentien werknemers bij krijgt. Volgens Unger is de hoeveelheid mensen echter niet het probleem. Er zou vooral meer ICT-expertise nodig zijn. Dit is nodig om effectiever te filteren op verdachte patronen in alle meldingen die binnenkomen.
Klantcontrole banken
De overheid zou meer geld moeten vrijmaken om dat ICT-talent aan te trekken. Het talent kiest nu voor de veel beter betalende private sector. “Tot die tijd heeft het meldsysteem denk ik vooral nut als afschrikmiddel voor criminelen. Dat ze weten dat ze moeten oppassen met hun betalingen.”, aldus Unger. De conclusie van de hoogleraar is vervelend voor de banken die hard zijn aangepakt vanwege mogelijke witwaspraktijken van hun eigen klanten.
De nalatige klantcontroles heeft ABN Amro bijvoorbeeld onderwerp gemaakt van strafrechtelijk onderzoek. Rabobank kreeg een boete van De Nederlandsche Bank en ING schikte twee jaar geleden voor een recordbedrag van 775 miljoen euro met het OM. Er zijn dan ook duizenden medewerkers aangenomen bij de grootbanken om klanten en hun betalingen te controleren.
Database
De Fiu-meldingen blijven overigens wel bewaard in een soort database. Zo kunnen de opsporingsinstanties nieuwe verdachten makkelijk natrekken en kijken of die toevallig opduiken tussen de oude verdachte transacties., aldus Trouw.
Van der Molen van het OM vindt daarom het systeem wel degelijk meer dan een afschrikmiddel. “Ook al leidt iets niet direct tot een verdenking, op enig moment kan de informatie ons verder helpen. Zo kunnen de meldingen van ongebruikelijke transacties ons helpen om zicht te krijgen op vermogen in lopende strafzaken.”
