Zes nieuwe onderzoeken zijn er maar liefst nodig om een nieuw kabinet op weg te helpen het haperende belastingstelsel te hervormen. Die onderzoeken komen bovenop een stapel van elf reeds uitgevoerde of nog lopende onderzoeken. Na deze onderzoeken bleef het fiscale stelsel nagenoeg wat het was.
‘Hele exercitie’
Peter Kavelaars, hoogleraar fiscale economie in Rotterdam en partner bij adviesbureau Deloitte, zat in de Commissie-Van Dijkhuizen die in 2013 onderzoek deed naar het fiscale stelsel. Tegen NRC zegt hij dat hij de aangekondigde onderzoeken wat veel vindt. “Snel kondigt weer een hele exercitie aan die een jaar gaat duren. En er ligt al zo ontzettend veel. Ik denk dat zeker 80 procent van wat hij wil weten al beschikbaar is. Hark dat bij elkaar, vul het hier en daar wat aan en actualiseer, en je bent er ook.”
Tijd kopen
Het heeft er alle schijn van dat de nieuwe onderzoeken van Snel bedoeld zijn om tijd te kopen, in plaats van echt nieuwe informatie te winnen. De fiscus heeft namelijk incident na incident; reorganisaties mislukten en ict-systemen faalden. Snel wijst nu ook naar de ‘gelimiteerde capaciteit van de Belastingdienst’, waardoor ‘ruimte voor verandering beperkt is’.
Paradox
De uitvoeringsproblemen van de dienst zijn paradoxaal genoeg mede de aanleiding om het stelsel te willen veranderen. Het huidige systeem kraakt al jaren. Wat begon met een heldere indeling in drie fiscale boxen en een simpele uitvoeringsstructuur, is in de loop der jaren door politieke beslissingen zeer complex geworden.
Dienst Toeslagen
Oorzaak van de grootste problemen was de toevoeging van de dienst Toeslagen aan de fiscus in 2005. Met dit politiek omstreden besluit drukte toenmalig staatssecretaris Joop Wijn de wens van zijn partij door om van de fiscus een innende en betalende instantie te maken. Dit zorgde voor uitvoeringsproblemen.
Misbruik van de toeslagen
De opvolger van Wijn was Frans Weekers. Hij kwam meerdere malen in grote politieke problemen door de toeslagen. De fiscus bleek voor tientallen miljoenen euro’s aan toeslagen te hebben uitgekeerd aan mensen die daar geen recht op hadden en er werd massaal misbruik gemaakt van de regeling door Bulgaarse bendes die zich als ‘spookburgers’ lieten inschrijven bij Nederlandse gemeentes om zo toeslagen te innen.
Riante vertrekregeling
Opvolger Eric Wiebes zetten de eventuele hervorming van het stelsel direct op een laag pitje. Hij wilde eerste de problemen bij de Belastingdienst zelf aanpakken. Hij slaagde er echter ook niet in om het lek in de organisatie boven water te krijgen. Een vertrekregeling die hij aankondigde om in de dienst ruimte te maken voor nieuwe werknemers, die meer aansluiten bij de uitdagingen, was zo riant dat veel ambtenaren wegliepen. Dit kostte de dienst miljoenen.
Verzameling van beleidsopties
Daarna moest staatssecretaris Menno Snel aan de slag op die wankelende fundamenten. Snel moet nu, net als zijn voorgangers, erkennen dat een flinke herziening van het fiscale stelsel er deze kabinetsperiode niet meer in zit. Hij waarschuwt voor te grote ambities. Anders dan zijn voorganger Vermeend, wil hij geen allesomvattend plan. Hij voelt meer voor een verzameling van beleidsopties waar politieke partijen uit kunnen kiezen. De krant noemt dit hoopvol, omdat de nieuwe coalitie het pakket integraal onderdeel kan maken van de formatieonderhandelingen. De opvolger van Snel is dan in ieder geval verzekerd van politieke steun.
